2 marca obchodzimy dzień świadomości Autyzmu. Ma on na celu poszerzyć wiedzę na temat autyzmu, który nierzadko w społeczeństwie budzi jeszcze wiele kontrowersji.
Światowy dzień Świadomości Autyzmu ustanowiło ONZ i w ramach wsparcia w tym dniu na znak solidarności, wsparcia i jedności z osobami cierpiącymi na spektrum Autyzmu oraz ich rodzinami, w wielu państwach w najważniejszych miastach główne budynki czy miejsca są podświetlane na niebiesko. Akcja nazwana jest „light in up blue”.
Czym jest autyzm (zaburzenie ze spektrum autyzmu)?
To zaburzenie rozwoju związane z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu nerwowego. Osoby ze spektrum autyzmu mają trudności głównie w komunikacji, interakcjach społecznych i zachowaniu. Objawy mogą pojawić się tuż po urodzeniu lub do 36 miesiąca życia.
Objawy autyzmu u dziecka w interakcjach społecznych:
- pokazywanie palcem aby zakomunikować, że coś interesuje
- nie patrzenie na przedmioty wskazywane przez rodzica
- małe zainteresowanie ludźmi lub brak świadomości ich obecności
- trudności w inicjowaniu kontaktu
- trudności w angażowaniu się w zabawy grupowe
- trudności w nawiązywaniu relacji przyjacielskich i koleżeńskich
- nieumiejętność wchodzenia w rolę i zabawę „na niby”
- problemy z naśladowaniem
- trudności w rozumieniu uczuć oraz mówieniu o nich
- brak dzielenia się zainteresowaniami i osiągnięciami
Objawy autyzmu w zakresie komunikacji:
- opóźniony rozwój mowy
- brak nawiązywania kontaktu wzrokowego
- brak dostosowania mimiki twarzy do wypowiedzi
- trudność w odczytywaniu mimiki twarzy czy tonu głosu czy gestów rozmówcy
- nietypowy ton czy rytm głosu np. wypowiadanie zdań jak pytań
- powtarzanie słów lub zdań
- nieadekwatne wypowiedzi do sytuacji
- trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
- branie wypowiedzi zbyt dosłownie – brak rozumienia poczucia humoru, ironii, metafor
Objawy autyzmu w zakresie zachowań:
- przywiązanie do rutyny (chodzenie tą samą drogą, jedzenie z tego samego talerza, siedzenie w tym samym miejscu)
- trudności z adaptacją do zmian w planie dnia lub środowisku
- nietypowe przywiązanie do zabawek czy przedmiotów
- zainteresowania w bardzo wąskiej dziedzinie np. rozkład jazdy autokaru, przedmioty określonej marki
- spędzanie dużej ilości czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób
- koncentrowanie się na jednaj części przedmiotu np. kółko od samochodziku
- stereotypie ruchowe lub autostymulacje
Jeśli dziecko wykazuje powyższe zachowania jest to przesłanka do wizyty u specjalisty i pogłębienia diagnostyki. Nie zawsze powyżej wymienione objawy muszą oznaczać Autyzm, mogą to być objawy innych zaburzeń czy po prostu związane z indywidualnym temperamentem dziecka.
W autyzmie mogą pojawiać się zaburzenia w odczuwaniu zwykłych bodźców np. jako za mało intensywne np. nie czuje uścisku dłoni, lub jako zbyt intensywne np. uścisk dłoni odczuwany jak silne poparzenie. Problemy związane z nadwrażliwością na bodźce lub zbyt małym ich odczuwaniem mogą być bardzo dotkliwe i dodatkowo utrudniające funkcjonowanie.
Jakie objawy mogą wskazywać na powyższe trudności sensoryczne?
- Uczucie paniki przy głośnych dźwiękach
- Zakrywanie uszu
- Niechęć do przytulania lub dotyku
- Poszukiwanie wrażeń np. uderzanie się, wpatrywanie się w mocne światło
- Silne reakcje w odpowiedzi na specyficzne bodźce np. płacz po dotknięciu piasku czy kaszy
Zapamiętaj!
- Zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD) to niejednorodne, trwające całe życie zaburzenie neurorozwojowe z zaburzeniami zachowania wpływającymi na komunikację i interakcje społeczne, jak również ograniczonymi/stereotypowymi wzorcami zachowań, aktywności i zainteresowań.
- Etiologia ASD jest nieznana; prawdopodobnie jest wieloczynnikowa. Charakteryzuje się dużym udziałem czynników genetycznych; czynniki środowiskowe odgrywają mniejszą rolę.
- Rozpoznanie można dokładnie ustalić w okresie przedszkolnym.
- wczesne rozpoznanie ASD może korzystnie wpływać na wynik leczenia.
- Często z ASD współistnieją inne zaburzenia, które należy rozpoznać i odpowiednio leczyć.
- Badania dodatkowe rzadko dają dodatni wynik, dlatego należy je zlecać zależnie od obrazu klinicznego i objawów u danego pacjenta.
Typy autyzmu
Najczęściej stawiane diagnozy to autyzm dziecięcy, autyzm atypowy i Zespół Aspergera.
Autyzm dziecięcy rozpoznaje się przez występowanie objawów we wszystkich trzech sferach charakterystycznych dla spektrum autyzmu tj. interakcje społeczne, komunikacja i zachowania. Aby rozpoznać autyzm dziecięcy objawy muszą pojawić się przed 3 rokiem życia.
Autyzm atypowy różni się od dziecięcego późniejszym występowaniem objawój lub mniejszą ich ilością.
Zespół Aspergera dotyczy dzieci, które mają inteligencję w normie (ta diagnoza nie może być postawiona jeśli dziecko ma niepełnosprawność intelektualną). Diagnoza Zespołu Aspergera często stawiana jest u młodzieży lub dorosłych osób, nie tylko w dzieciństwie. Od autyzmu odróżnia go brak opóźnienia w rozwoju mowy.
Autyzm u osób dorosłych
Autyzmu nie da się wyleczyć – osoby u których zdiagnozowano spektrum autyzmu w dzieciństwie, nadal ją mają w dorosłym życiu.
Bardzo często osoby takie prowadzą samodzielne życie, pracując i zakładając własne rodziny. Ze względu na swój sposób myślenia są kreatywnymi pracownikami i wiernymi przyjaciółmi. Mają one wypracowane sposoby radzenia sobie z codziennymi trudnościami jakie wynikają z autyzmu.
Większość jednak potrzebuje wsparcia w dorosłym życiu. Niektórzy potrzebują wsparcia przez trudności z wykonywaniem codziennych czynności a inni tylko w niektórych sytuacjach. Bardzo ważne dla takich osób są działania na przykład odpowiednie dostosowanie miejsca pracy, mieszkania.